بهای تمام شده
بهای تمام شده یکی از اصول حسابداری است که برای هر کسب و کاری مورد نیاز است.در این مقاله به تعریف بهای تمام شده و عوامل موثر در محاسبه بهای تمام شده و انواع فرمول آن و… پرداخته ایم.
تعریف بهای تمام شده
بهای تمام شده کالا یکی از شاخه های حسابداری است و هزینه های مربوط به ساخت کالا ها را محاسبه می کند. و اما اصل بهای تمام شده یکی از اصول حسابداری است و این اصل به این صورت است که در تاریخی که تمام رویداد های مالی به بهای تمام شده، اتفاق می افتد را ثبت می کند که این عملیات در صورت های مالی اثر می گذارد.به همین دلیل پس از آنکه ارزش پولی آنها افزایش پیدا کرد، این میزان افزایش شناسایی یا ثبت نمی شود.
بهای تمام شده کالای فروش رفته
بهای تمام شده کالای فروش رفته، همان هزینههای مستقیم مربوط به تولید کالاهای فروش رفته یک شرکت است .بهای تمام شده کالای فروش رفته به دو دسته ی هزینه مواد مصرفی در تولید کالا و هزینههای مستقیم نیروی کار مورد استفاده در تولید تقسیم می شود. می توان گفت مفهوم بهای تمام شده کالا یا فروش رفته همان هزینه ایجاد محصولات است که توسط یک شرکت به فروش می رود. در صورتی که بهای تمام شده کالای فروش رفته دارای سود و زیان باشد، می توان آنها را از درآمد شرکت برای محاسبه حاشیه سود ناخالص کم کرد.
انواع بهای تمام شده در حسابداری
در این قسمت انواع بهای تمام شده در حسابداری برای شما توضیح داده شده:
- بهای تمام شده مستقیم و غیر مستقیم
به طور کلی آنچه سبب طبقه بندی بهای تمام شده تولید است نوع فعالیت و موضوع حاکم بر خرید، فروش و فعالیت های مربوط به توسعه و تحقیق است. تمام هزینه هایی که به صورت مستقیم بر فعالیت های مجموعه تاثیر میگذارد در انواع بهای تمام شده مستقیم قرار میگیرد مثل حقوق کارمندان و پرسنل سازمان و هزینه هایی که نتوان تاثیر مستقیم آن ها را بر فعالیت سازمان در نظر گرفت بهای تمام شده غیر مسقتیم است مانند هزینه دستمزد کارگر در انتقال مواد اولیه در خط تولید.
- اقلام تفاضلی بهای تمام شده
در این نوع از بهای تمام شده مدیریت میتواند تصمیمات سازنده ای برای سازمان اتخاذ کند. این نوع از بهای تمام شده تولید برای مقایسه روش های مختلف در تولید و فرآیندهای عملیاتی در سازمان است. مثلا با این روش میتوان هزینه تمام شده برای واردکردن محصولی را با تولید همان محصول مقایسه کرد و برای راه اندازی خط تولید و یا گسترش بخش واردات تصمیم گرفت.
- بهای تمام شده قابل کنترل یا غیر قابل کنترل
این نوع از هزینه تمام شده برای تفاوت سطح مدیریتی سازمان طبقه بندی شده است. مثلا مدیر عملیاتی بخش ماشین آلات میتواند هزینه و محصولاتی را که به طور مستقیم به بخش مدیریتی او وارد میشود کنترل کند که به آن بهای تمام شده قابل کنترل میگویند. هزینه هایی نیز برای بخش تحت مدیریتی او وجود دارد که برای او غیر قابل کنترل است مانند حق هزینه بیمه که این هزینه ها جز بهای تمام شده غیر قابل کنترل میباشد.
- بهای تمام شده اختیاری
هزینه هایی که بتوان برای زمان مشخصی حذف کرد و چندان لازم و ضروری نباشند جز بهای تمام شده اختیاری قرار میگیرند مانند هزینه آگهی و تبلیغات مجموعه، آموزش کامندان و … .
- بهای تمام شده فرصت از دست رفته
این نوع از بهای تمام شده با انواع دیگر تفاوت هایی دارد که در این قسمت با یک مثال ان را برای شما توضیح میدهیم. اگر یک شرکت سرمایه خود رابا سود 7% در بازار سرمایه گذاری کرده است و در همان زمان فرصتی برای سرمایه گذاری او با سود 12% وجود دارد که در این حالت فرصت دوم برای او یک فرصت از دست رفته حساب میشود.
عوامل موثر در محاسبه بهای تمام شده کالا
همانطور که گفته شد مواد اولیه، دستمزد و هزینه های سربار از عوامل موثر در محاسبه بهای تمام شده هستند و هرکدام زیرمجموعه هایی را دارا می باشند.عوامل بهای تمام شده عبارتند از:
- مواد اولیه
در تولید کالا یا محصولات بسیار اهمیت داشته و به دو بخش مواد مستقیم و مواد غیر مستقیم تقسیم میشود.
- دستمزد
به حقوق یا حق الزحمه ای گفته می شود که به کارگران در زمان تولید و ساخت مواد و تبدیل آنها به کالا پرداخته می شود. دستمزد نیز به دو دسته دستمزد مستقیم و دستمزد غیرمستقیم تقسیم می شود.
- مواد غیر مستقیم
موادی هستند که به طور مستقیم در تولید مصرف نمی شوند اما تولید کالا بدون آن ها ممکن نیست. برای مثال : روغن، گریس، لوازم یدکی و . . .
- دستمزد غیر مستقیم
هزینه ای است که به افرادی پرداخت می شود که به صورت مستقیم در تولید محصولات دخالت ندارند اما حضورشان لازم است مانند دستمزد کارکنان پشتیبانی، نگهبانی، مدیران و . . .
- سایر هزینه ها
هزینه هایی که در جریان تولید اقلام مصرف شده و آنها را نمی توان به طور مشخص به محصولات خاصی اختصاص داد، به همین دلیل اینگونه هزینه ها به عنوان سایر هزینه ها یا سربار کارخانه به حساب می آیند.هزینههای تعمیر ونگهداری، اجاره بها، هزینه های برق، آب و…
کاربرد محاسبه بهای تمام شده کالا
مهم ترین کاربرد محاسبه تمام شده کالا این است که اطلاعات مهم و مفیدی را در اختیار مدیران یا مسئولان مربوطه قرار داده تا در زمان مناسب یا برای آینده تصمیماتی را اخذ کنند.به طور ساده تر می توان گفت که تصمیمات بلند مدت و کوتاه مدت با توجه به گزارشات بهای تمام شده کالاها و محصولات گرفته می شوند.مدیران مربوطه محاسبات بهای تمام شده کالا را بررسی کرده و با توجه به میزان تاثیر مختلف عوامل دیگر به انجام اقداماتی مانند کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری می پردازند.به نوعی می توان گفت که گزارشات حسابداری بهای تمام شده کالا ابزاری قدرتمند در دست مدیران حسابداری یا صنایع هستند؛ چرا که هزینه های تولید را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و قیمتی تمام شده از محصول را ارائه می کنند بهای تمام شده شامل گزارشات کامل و دقیق از قیمت مواد اولیه، دستمزد و هزینه های سربار می باشد که یک مدیر می تواند با استفاده از این اطلاعات به دنبال راه هایی برای کاهش هزینه ها در هریک از بخش های مربوطه بپردازد.
انواع حسابداری بهای تمام شده
- حسابداری بهاء تمام شده استاندارد
- بهای تمام شده بر مبنای فعالیت
- بهای تمام شده حاشیه ای
موارد نام برده از انواع حسابداری بهای تمام شده می باشد که برای توضیحات بیشتر می توانید به ادامه مطلب مراجعه کنید.
حسابداری بهاء تمام شده استاندارد
در حسابداری بهاء تمام شده استاندارد به دلیل اینگه بتوان در شرایط استاندارد کارایی استفاده از نیروی انسانی، مواد اولیه موردنیاز بر تولیدات، ارائه خدمات و . . . را مقایسه کرد، نسبت هایی به کار گرفته می شود. به این عملیات ها اصلاحاً تجزیه و تحلیل واریانس گفته می شود. برای مثال در حسابداری بهای تمام شده سنتی، هزینه ها بر اساس یک مقیاس مشخص، یعنی ساعت کاری کارگران و ماشین آلات اختصاص داده می شود. در حسابداری بهای تمام شده استاندارد، به طور کلی با اینکه هزینه های مربوط به نیروی انسانی بخش کوچکی از هزینه های یک مجموعه، سازمان یا شرکت را در بر می گیرد اما بر کارایی نیروی انسانی بسیار تاکید می شود.
بهای تمام شده بر مبنای فعالیت
با گذر زمان و پیشرفت در ابعاد مختلف صنعت و تکنولوژی و پیچیدگی های آنها در فعالیت شرکت ها و سازمان ها باعث شده که یک سیستم هزینه یابی طراحی شود که این سیستم توانایی شناخت فعالیت ها و بررسی تاثیر فعالیت ها بر هزینه ها را در یک مجموعه به عهده دارد. اگر برای سازمان و اداره خود به دنبال حسابداران حرفه ای هستید تا امور مالی و حسابداری خود را به آن ها بسپارید میتوانید از خدمات اداری و پرسنلی شرکت حسابداری آریا تهران استفاده کنید. در روش بهای تمام شده بر مبنای فعالیت، فعالیت های عمده شناسایی می شوند و متناسب با منابعی که در فعالیت ها مصرف می شود، یک هزینه سربار به آن فعالیت ها اختصاص داده می شود. پس از اینکه هزینه سربار به فعالیت ها تعلق گرفت، محرک های هزینه هر فعالیت بررسی و شناسایی می شود و متناسب با مقدار مصرف شدن محرک هزینه در در هر فعالیت، هزینه ای به محصولات اختصاص داده می شود.
بهای تمام شده حاشیه ای
مدل ساده شده ی حسابداری بهاء تمام شده، بهای تمام شده حاشیه ای می باشد که به تحلیل و بررسی ارتباط بین هزینه فروش یک محصول، میزان فروش، مزان تولید شده از محصول، بها و سود و . . . می پردازد.تحلیل و بررسی ارتباط بین هزینه فروش یک محصول یا کالا به مدیران و مسئولان کمک می کند با ایجاد تغییر در هزینه ها، نوع کمپین تبلیغاتی و نوع انتشار قیمت های فروش در زمینه بهای تمام شده به نتیجه خوبی دست پیدا کنند.
اهمیت حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده ابزاری مهم در رشته حسابداری است که در اختیار مدیران قرار می گیرد. مسئولان یا مدیران حسابداری یا صنعتی با محاسبه ی بهای تمام شده تولیدات و محصولات یک شرکت می توانند هزینه های مواد، دستمزد و سایر هزینه هار را کنترل کرده و بر اساس آنها تصمیمات لازم را بگیرند. دقیق و صحیح بودن گزارشات حسابداری بهای تمام شده بسیار اهمیت دارد همانطور که کمی قبل تر بیان شد این گزارشات برای تصمیم گیری های مهمی در جهت تولید، افزایش سود و کاهش هزینه ها مورد استفاده قرار می گیرند.
وظایف حسابدار بهای تمام شده
- ایجاد روش هایی برای کنترل هزینه ها
- بررسی و ارزیابی موجودی
- گردآوری، ثبت و تقسیم بندی هزینه ها
- تحلیل و بررسی موجودی کالا ها به منظور قیمت گذاری و کنترل مقدار موجودی ها
- ارائه راهنمایی به مدیران برای انتخاب بهترین گزینه ها
- تصمیمی گیری های آینده
از جمله وظایف یک حسابدار بهای تمام شده می باشد.
روش های حسابداری بها تمام شده
فایفو، لایفو، میانگین موزون، شناسایی ویژه و موجودی پایهاز جمله روش های حسابداری بها تمام شده هستند که در صنعت حسابداری برای محاسبه بها تمام شده استفاده می شوند.
تفاوت حسابداری مالی و حسابداری بهای تمام شده
در حسابداری مالی به فرایندهایی مانند خلاصه سازی، گزارش تمامی معاملات در یک کسب و کار و ثبت آنها پرداخته می شود همچنین تصویری دقیق از عملکرد و وضعیت مالی شرکت یا کسب و کار به دست می اید. حسابداری بهای تمام شده را شاید با نام حسابداری هزینه نیز بشناسید. حسابداری بهای تمام شده نوعی فرایند حسابداری است که به تصرف درآوردن هزینه های یک شرکت در زمینه تولید هدف این نوع حسابداری می باشد. در حسابداری بهای تمام شده در ابتدا عملیات های اندازه گیری انجام می شود و بعد هزینه ها به طور جداگانه برای مقایسه نتیجه های ورودی و انتقال آنها به قسمت خروجی استفاده می شوند. از خروجی ها برای مدیریت بهتر شرکت ها در عملکرد های مالی کمک گرفته می شود.
هزینه یابی چیست
هزینه یابی روشی برای تهیه گزارشات حسابداری و ثبت آنها است که مواد اولیه، دستمزد و سربار را ( سایر هزینه ها ) مدیریت و کنترل می کند. هزینه یابی نیز خود به دو گروه هزینه یابی سفارش کار و هزینه یابی مرحله ای دسته بندی می شود. از روش هزینه یابی در بعضی شرکت های تولیدی که سفارش قبول می کنند یا به بیان ساده تر با سفارش و عقد یک پیمان هزینه های موردنیاز را به دست می آورند، استفاده می شود. کارخانه جات شرکت های کشتی سازی، پیمان کاری، بیمارستان ها و . . . از جمله این شرکت ها و موسسات هستند.
محاسبه قیمت تمام شده
برای تعیین قیمت تمام شده 5 نکته وجود دارد که رعایت آنها واجب می باشد :
- هزینه های ثابت
- هزینه های متغییر
- هزینه های مختلط
- هزینه های نیمه متغیر
- هزینه های نیمه ثابت
فرمول بهای تمام شده کالای ساخته شده
در این بخش برای آن که شما اشنایی بیشتری با فرمول بهای تمام شده کالای ساخته شده داشه باشید نمونه ای از این فرمول را آورده ایم.
مجموع مواد اولیه در اول دوره با خرید مواد اولیه
کم شود : تخفیف از جمع به دست آمده
کسرشود : مجموع مواد اولیه در آخر دوره با بهای تمام شده مواد اولیه به فروش رسیده
اضافه شود : مجموع دستمزد با سربار تولید ( سایر هزینه ها )
کم شود : و در اخر کسر موجودی کار طی ساخت در اول دوره از موجودی کار آخر دوره
انواع فرمول محاسبه بهای تمام شده
در ادامه می توانید بعضی از فرمول های محاسبه بهای تمام شده را مشاهده کنید.
خرید خالص = خرید طی دوره + اضافات خرید – ( برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید + کسورات خرید )
موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره
موجودی کالای پایان دوره = موجودی های قابل شمارش کالا در انبار ها * بهای هر کالا
نحوه محاسبه بهای تمام شده در شرکت های خدماتی
از 5 روش فایفو، لایفو، میانگین، خرید و استاندارد برای محاسبه بهای تمام شده در شرکت های خدماتی استفاده می شود.
- روش فایفو : در این روش اولین کالایی که وارد انبار شود اولین کالایی خروجی نیز می باشدو موجودی های پایان دوره، کالاهایی هستند که دیرتر خریداری شدند.
- روش لایفو: در روش لایفو کالایی که در آخر وارد انبار شده باشد، خروی اول از انبار می باشد و در واقع کالاهایی که در اول خریداری شده اند، موجودی های پایان دوره هستند.
- روش میانگین: مجموع کالاهای خریداری شده اول دوره بر تعداد کالا تقسیم شده و قیمت کالا مشخص میشود به همین دلیل در این روش لا هر بار ورود و خروج کالا قیمت آن نیز تغییر می کند.
- آخرین خرید: قیمت آخرین خرید در تعداد کالا ضرب شده و قیمت کالا تعیین میشود. در روش اخرین بهای تمام شده کالا خرید زیاد و سود آن کاهش مییابد.
- استاندارد: در این روش قیمتی که برای محصولات یا کالا ها تعیین شده استاندارد است مبلغ استاندارد در تعداد کالاها ضرب میشود.
فرمول بهای تمام کالای فروش رفته در شرکت تولیدی
موجودی کالا در پایان دوره از مجموع موجودی کالا در اول دوره، بهای تمام شده کالای ساخته شده طی دوره و خرید کالا طی دوره کم می شود. در سیستم دائمی بهای تمام شده کالای فروش رفته اطلاعات و مدارک موجودی ها به طور منظم و تمام اقلام خرید و فروش به طور دائمی نگهداری می شوند.
سیستم سنتی محاسبه بهای تمام شده تولید
سیستم های سنتی نیز برای محاسبه هزینه تمام شده حضور گسترده ای داشتند و از آن ها برای تخصیص هزینه های سربار استفاده میشود. در سازمان های امروزی بیش از 50% هزینه ها مربوط به هزینه های سربار میباشد. در سیتم های سنتی نحوه هزینه یابی به صورت زیر میباشد:
- تخصیص مواد و دسمزد مستقیم به محصول مورد نظر و یا خدمت
- اختصاص هزینه های سربار به محصول مورد نظر برمبنای نرخ جذب معین
- محاسبه هزینه تمام شده محصول و یا خدمت مورد نظر
اشکالات سیستمهای سنتی در محاسبه بهای تمام شده
مشکلات سیستم های سنتی در محاسبه بهای تمام شده به شرح زیر می باشد:
- در این سیستم ها هزینه کار مستقیم، ارزش و اهمیت خود را از دست داده است.
- اگر از یک مبنای تخصیص استفاده شود روابط میان هزینه ها را به روش مناسب نمی توان نشان داد.
- علاوه بر بالا بودن هزینه های سربار در هزینه کالا ها ومحصولات، نحوه تقسیم و تخصیص هزینه سربار نیز به هر شکل و اندازه ای فاقد اهمیت است.
- این نوع سیستم ها در تولید محصولات پیچیده و غیرمعمول قادر به پاسخ گویی خوبی نیستند.
- عدم ارائه اطلاعات دقیق و صحیح راجب به بهای تمام شده و سود های شرکت.
ABC
هزینه یابی بر پایه ی فعالیت یا عبارت Activity Based Costing مخفف ABC است و برخلاف روش هایی که بیشتر بر روی هزینه های مستقیم تمرکز می کنند ،در این روش که بر روی هزینه های غیر مستقیم تمرکز می شود. طرز کارکرد این روش به این صورت است که با بررسی فعالیت هایی که به طور مستقیم در فرایند عملیات دخالت دارند، اطلاعات دقیق بهای تمام شده را تحویل و در آخر کار با تجزیه و تحلیل های انجام شده هزینه هایی که صرف فعالیت های مختلف شده اند، باعث رونق و سود بیشتر شرکت یا سازمان می شوند.
مزایا روش ABC
افراد صاحب نظر اعتقاد دارند که مشخص کردن هزینه ها بر اساس فعالیت ها یا همان ABC مزایای مثبت زیادی را برای سازمان به ارمغان می اورد که در این اینجا به پنج مورد از این مزایا اشاره می کنیم:
- امکان کنترل هزینه ها را به ما می دهد.
- باعث می شود ارزیابی دقیق تر و درست تری از عملیات مالی انجام شود.
- پیدا کردن و تشخیص فعالیت هایی که باعث ایجاد هزینه های مضاعف و کم ارزش و یا بدون ارزش می شوند.
- داشتن نظارت دقیق و صحیح در برنامه ریزی عملیات ها و تصمیم گیری ها.
- مشخص کردن قیمت محصولات به طور دقیق و .منطقی و تعیین بهای تمام شده آنها.
پیاده سازی ABC
پروژه های ABC در واقع در مورد یک طرح پیاده سازی واقعی سازمانی است و هفت مرحله دارد که به ترتیب در ادامه می توانید مشاهده کنید. البته در اینجا ترتیب مراحل مورد اهمیت نبوده و ممکن است اولويت آن ها برای نیاز های مختلف تغییر کند. برای مثال ممکن است مرحله تجزیه و تحلیل فعالیت ها قبل از مرحله تحلیل منابع باشد و یا هردو به طور هم زمان باهم صورت بگیرند.
هفت مرحله ی اصلی اجرای پیاده سازی ABC به صورت زیر است:
- برنامه ریزی برای پروژه ی مورد نظر
- مشخص کردن منابع مالی و عملیاتی
- مشخص کردن و شناسایی فرآیند ها و فعالیت ها به همراه تعریف آن ها
- گسترش و توسعه دادن طرح مفهومی مدل بهای تمام شده
- ارزیابی و پیاده سازی مدل بهای تمام شده
- تشریح و گزارش اطلاعت جدیدی که به دست آمده است
- اطمینان حاصل کردن از موارد لازم و نیاز های سیستم در حال اجرا
کابرد ABC
- در تصمیم گیری های مهم و حیاتی مورد استفاده قرار می گیرد
- مورد استفاده در مشخص کردن اولویت ها برای تجزیه و کاهش هزینه ها
- سود رسانی در خدمات
- به منظور تحت نظر داشتن سازمان ها و کنترل فعالیت های اداره بسیار کمک کننده است
- کاهش در هزینه های مورد استفاده و تحلیل آن ها
- ایجاد تغییرات مثبت در فعالیت های سازمانی و بهبود آنها
بیشتر بخوانید: روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC در مدیریت پروژه ها
انواع روش محاسبه بهای تمام شده
روش میانگین و استاندارد، روش لایفو و روش فایفو از جمله روش هایی هستند که برای محاسبه بهای تمام شده بسیار مورد استفاده قرار می گیرند.
روش میانگین و استاندارد
در طی زمان کالاهای انبار شده از بین نمی روند و زمانی که مدت ماندگاری موجودی ها در انبار برای ما مهم نباشد، از روش میانگین و استاندارد استفاده می کنیم،چراکه بهای تمام شده کالا با استفاده از روش میانگین و استاندارد به راحتی محاسبه می شود.
روش لایفو
روش لایفو (LIFO) کاملا مخالف روش فایفو (FIFO) بوده و اینگونه است که آخرین واحد یا کالای خریداری شده اولین واحد فروخته شده است.از نوعی سیستم موجودی برای شمارش خرید و فروش در روش لایفو می توان استفاده کرد و شرکت ها و سازما ن ها از روش های دوره ای یا دائمی بسیار استفاده می کنند.
روش فایفو
در روش فایفو (FIFO) یعنی اولین واحدی که خریداری می شود، اولین واحد فروخته شده نیز محسوب می شود. در هنگامی که تورم وجود دارد روش فایفو از طریق کاهش بهای تمام شده کالا درآمد خالص را افزایش می دهد.
بدون دیدگاه